Utilisateur:Silvano/Komprenilo de Sambahsaj verboj

Tiu dokumento ne klarigas kiel konjugacii sambahsan verbon (por tio vidu la gramatikon) sed kiel analizi ĝin se leganto ne komprenas ĝin kaj deziras trovi ĝian signifon en vortaro

Por deĉifri sambahsan verbon oni devas trovi ĝian radikon, ĉar radikoj estas troveblaj en vortaro.

La neregulaj verbon, ses, habe kaj woide (esti, havi kaj scii) ne estas klarigitaj ĉi-sube.

Ni konsideru ekzemple eelileisskwt : ee estas prefikso ; li estas kvazaŭ-prefiksa ripeto de la radiko ; leis estas la radiko ; skw estas sufikso, kaj -t estas finaĵo. Kiam leis estas trovita, ĝia signifo povas esti trovita per vortaro.

Sufiksoj kaj finaĵoj estas alfabete ordigitaj, sed maldestren : -a, -ba, -e, -de ktp.

La tabelo estas tiel ordigita : finaĵo, radiko, sufikso, prefisko. V= vokalo ; K= konsonanto.

Finaĵoj[modifier | modifier le code]

Verboj kiuj ŝanĝas la radikon por la pasinta tempo povas ne havi finaĵon.

a[modifier | modifier le code]

1^a kaj 3^a singularaj personoj de subjunktivo (arkaika)

sta[modifier | modifier le code]

2^a singulara persono de paseo.

(e)nd[modifier | modifier le code]

Prezenca aktiva participo.

e[modifier | modifier le code]

Infinitivo (prezenca). Imperativo, 2^a singulara persono.

te[modifier | modifier le code]

Prezenca kaj imperativa 2^a plurala persono.

iete[modifier | modifier le code]

Dua plurala persono de kondicionalo.

siete[modifier | modifier le code]

Dua plurala persono de futuro.

di[modifier | modifier le code]

Dua singulara persono de imperativo (arkaika). Kun verboj kun «eu» kaj «ei» (kaŭzas ablaŭton) kaj verboj kun nazala infikso (forigas la neakcentitan e-n).

m[modifier | modifier le code]

Unua singulara persono de prezenco.

(s)am[modifier | modifier le code]

Unua plurala persono de paseo.

iem[modifier | modifier le code]

Unua singulara persono de kondicionalo.

siem[modifier | modifier le code]

Unua singulara persono de futuro.

(s)im[modifier | modifier le code]

Sufiksoj[modifier | modifier le code]

Radiko[modifier | modifier le code]

Neakcentita -e[modifier | modifier le code]

La neakcentita lasta -e de radiko foje malaperas :

Fiker + im = fikrim

Linekw + mos = linkwmos

Finaĵoj -s aŭ -t[modifier | modifier le code]

Se finaĵoj komenciĝas per -s aŭ -t, la lasta litero de la radiko subiras la jenajn modifojn :

b + s = ps

b + t = pt

g + s = cs, x

g + t = ct

k + s = cs, x

k + t = ct

s + s = s

t + t = t

v + s = fs

v + t = ft

Prefiksoj[modifier | modifier le code]

Nur verbospecifaj prefiksoj estas pritraktitaj ĉi-tie. La aliaj estas prezentitaj inter la normalaj sambahsasj prefiksoj aŭ estas nur prepozicioj.

oi(s)[modifier | modifier le code]

"oi(s)" estas normalaj prefiksoj (kun la signifo el-). Tamen, pro fonetikaj kialoj, oi povas aldoniĝi al ĉiu verbo komenciĝanta per "sK-". Ekzemple : scrib- = oiscrib-

ee[modifier | modifier le code]

Tod elemento, nomata augment donas al prezenca verbo kutiman paseon sencon, t.s ago okazanta longe aŭ ripete en la pasinteco, tempo nomata ankaũ imperfekto.

bi[modifier | modifier le code]

Egalas la Esperantan ek-.

na[modifier | modifier le code]

Egalas plu plus verbo.

re[modifier | modifier le code]

Denove, re-.

vi[modifier | modifier le code]

za[modifier | modifier le code]

Ĉesi plus verbo.